Thực Hành Tiếng Việt: Một Số Biện Pháp Làm Tăng Tính Khẳng Định, Phủ Định Trong Văn Nghị Luận, Ngữ Văn Lớp 12, Tập 2
MỘT SỐ BIỆN PHÁP LÀM TĂNG TÍNH KHẲNG ĐỊNH, PHỦ ĐỊNH TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
Trong văn nghị luận, người viết không chỉ cần đưa ra quan điểm rõ ràng mà còn phải thể hiện được lập trường thuyết phục, sắc bén. Một trong những yếu tố quan trọng góp phần tạo nên sức mạnh cho lập luận chính là tính khẳng định và phủ định. Khẳng định giúp củng cố quan điểm, còn phủ định giúp bác bỏ những ý kiến sai lệch hoặc trái chiều. Vậy làm thế nào để tăng cường hiệu quả của hai yếu tố này? Dưới đây là một số biện pháp thường được sử dụng trong quá trình viết văn nghị luận.
1. Dùng từ ngữ có tính định hướng rõ ràng
Từ ngữ là phương tiện trực tiếp để thể hiện ý kiến. Việc lựa chọn từ ngữ mang sắc thái mạnh sẽ làm nổi bật tính khẳng định hoặc phủ định.
-
Tăng tính khẳng định: sử dụng các từ như “chắc chắn”, “không thể phủ nhận rằng”, “hiển nhiên”, “rõ ràng là”… Ví dụ: “Không thể phủ nhận rằng tình yêu quê hương là động lực mạnh mẽ giúp con người vượt qua gian khó.”
-
Tăng tính phủ định: sử dụng các từ như “không bao giờ”, “hoàn toàn sai lầm”, “không thể chấp nhận”, “cần bác bỏ”… Ví dụ: “Thái độ thờ ơ với cộng đồng là một quan điểm sai lầm, cần bị lên án mạnh mẽ.”
Từ ngữ có định hướng rõ ràng sẽ giúp lập trường của người viết trở nên dứt khoát, không lập lờ, từ đó tăng hiệu quả thuyết phục.
2. Sử dụng các biện pháp tu từ
Các biện pháp tu từ như điệp ngữ, đối lập, so sánh, ẩn dụ… không chỉ làm tăng tính biểu cảm mà còn góp phần củng cố lập luận một cách sắc sảo.
-
Điệp ngữ nhấn mạnh quan điểm: “Phải học – học để làm người, học để hiểu đời, học để cống hiến.”
-
Đối lập làm nổi bật sự khác biệt giữa điều nên theo và điều cần bác bỏ: “Thành công không đến từ may mắn, mà đến từ nỗ lực và kiên trì.”
-
So sánh giúp tăng tính hình tượng và giá trị thuyết phục: “Một xã hội thiếu công bằng giống như một cỗ máy không có bánh răng – không thể vận hành trơn tru.”
Các biện pháp này nếu sử dụng đúng lúc sẽ làm cho bài văn nghị luận trở nên sinh động và mạnh mẽ hơn trong cả hai mặt: khẳng định và phủ định.
3. Dẫn chứng thuyết phục
Dẫn chứng không chỉ là minh họa mà còn là “bằng chứng sống” giúp tăng độ tin cậy cho lập luận.
-
Khẳng định: nêu những tấm gương tích cực, hiện tượng điển hình, dữ liệu xác thực để chứng minh cho điều đúng đắn. Ví dụ: “Nguyễn Ngọc Ký – người thầy viết bằng chân – là minh chứng sống cho ý chí vươn lên vượt hoàn cảnh.”
-
Phủ định: chỉ ra hậu quả của lối sống sai lệch hoặc những trường hợp tiêu cực để bác bỏ một quan điểm. Ví dụ: “Sự suy đồi đạo đức của một bộ phận cán bộ là hậu quả tất yếu của việc thiếu tu dưỡng cá nhân và buông lỏng giám sát.”
Một bài văn không có dẫn chứng hoặc dẫn chứng mờ nhạt sẽ khiến lập luận thiếu sức nặng, từ đó làm giảm tính khẳng định và phủ định của quan điểm.
4. Dùng câu hỏi tu từ và câu cảm thán
Câu hỏi tu từ là cách đặt ra một vấn đề mà người viết không mong đợi câu trả lời, nhằm dẫn dắt suy nghĩ của người đọc theo một hướng rõ ràng.
Ví dụ: “Lẽ nào chúng ta có thể làm ngơ trước những đứa trẻ phải mưu sinh giữa dòng đời tấp nập?” Câu hỏi này thể hiện sự phủ định mạnh mẽ với sự thờ ơ, đồng thời khẳng định tình yêu thương cần được khơi dậy.
Câu cảm thán bày tỏ cảm xúc một cách trực tiếp, tạo nên tính nhấn mạnh cho thái độ đồng tình hoặc phản đối của người viết.
Ví dụ: “Thật đáng trân trọng biết bao những con người dám dấn thân vì cộng đồng!”
5. Phân tích – bác bỏ – khẳng định
Đây là mô hình lập luận rất hiệu quả trong văn nghị luận, thường được sử dụng khi muốn phản biện quan điểm sai lầm để đi đến chân lý.
Cấu trúc:
-
Nêu quan điểm sai lệch cần bác bỏ
-
Phân tích điểm sai và hậu quả
-
Khẳng định quan điểm đúng
Cách lập luận này vừa phủ định cái sai, vừa khẳng định cái đúng, từ đó tạo nên hiệu ứng thuyết phục rõ rệt.
KẾT LUẬN
Tính khẳng định và phủ định là hai mặt không thể thiếu của một bài văn nghị luận thuyết phục. Việc sử dụng linh hoạt từ ngữ, biện pháp tu từ, dẫn chứng, câu hỏi tu từ và mô hình lập luận bác bỏ – khẳng định sẽ giúp người viết thể hiện quan điểm rõ ràng, mạnh mẽ. Đặc biệt trong bối cảnh thi tốt nghiệp THPT, khi văn nghị luận xã hội và nghị luận văn học là dạng bài quan trọng, việc tăng cường hai yếu tố này sẽ giúp học sinh đạt điểm cao và thể hiện được bản lĩnh tư duy sâu sắc.
Thực Hành Tiếng Việt: Một Số Biện Pháp Làm Tăng Tính Khẳng Định, Phủ Định Trong Văn Nghị Luận, Ngữ Văn Lớp 12, Tập 2
GV.Thiên Di
Nhận xét
Đăng nhận xét