Phân tích đoạn trích “Vĩ tuyến 17” (trích Gánh gánh... gồng gồng...)

Mở bài

Giữa những trang văn ghi dấu một thời đau thương nhưng hào hùng của dân tộc, đoạn trích “Vĩ tuyến 17” trong hồi ký Gánh gánh... gồng gồng... của Xuân Phượng hiện lên như một thước phim sống động, chân thật và xúc động về nỗi đau chia cắt đất nước, về tinh thần đấu tranh bền bỉ, dũng cảm của nhân dân Việt Nam nơi giới tuyến. Không chỉ ghi lại lịch sử bằng những chi tiết cụ thể, tác phẩm còn chạm đến trái tim người đọc bằng cảm xúc chân thực, góc nhìn sâu sắc và nhân văn.

Thân bài

1. Hoàn cảnh ra đời và giá trị tư liệu sống động của tác phẩm

Đoạn trích "Vĩ tuyến 17" nằm trong hồi ký Gánh gánh... gồng gồng... của nhà quay phim, nhà làm phim tài liệu nổi tiếng Xuân Phượng – một nhân chứng trực tiếp, người đã gắn bó với công tác quay phim chiến trường, đặc biệt là thời điểm căng thẳng tại khu vực vĩ tuyến 17 – nơi chia cắt đất nước suốt hơn hai mươi năm (1954–1975).

Tác phẩm có giá trị như một tư liệu lịch sử quý giá, ghi lại những hình ảnh chân thực về nỗi đau chia cắt hai miền Nam – Bắc, về cuộc sống của người dân vùng giới tuyến và công cuộc đấu tranh giành độc lập. Không dừng lại ở việc ghi lại sự kiện, đoạn trích còn lồng ghép trong đó những cảm xúc, suy nghĩ rất đời thường mà sâu sắc, rất con người mà giàu tính chính trị.

2. Hình ảnh chân thực và xúc động về vùng giới tuyến chia cắt đất nước

Vĩ tuyến 17, nằm dọc sông Bến Hải, trở thành một ranh giới tượng trưng cho nỗi đau chia cắt đất nước sau Hiệp định Genève (1954). Xuân Phượng đã khắc họa không gian ấy bằng những hình ảnh gần gũi nhưng ám ảnh: "cây cầu Hiền Lương", "con sông Bến Hải", "chiếc cầu chia đôi đất nước", nơi mà "bên này sông là tự do, bên kia là vùng bị kìm kẹp", nơi người thân không thể ôm nhau, không thể gọi to, không thể qua lại.

Tác giả kể về những giây phút đoàn tụ mong manh: hai cha con đứng cách nhau một dòng sông, không thể lại gần, chỉ có thể nhìn nhau và bật khóc. Hình ảnh ấy là hiện thân của nỗi đau tập thể, không của riêng ai, mà của cả dân tộc bị chia đôi bởi chiến tranh. Những chi tiết ấy không chỉ là tư liệu lịch sử, mà là hồi ức mang tính nhân văn sâu sắc, khiến người đọc không khỏi xót xa.

3. Tinh thần đấu tranh kiên cường của nhân dân vùng giới tuyến

Không chỉ dừng ở nỗi đau, đoạn trích còn khắc họa tinh thần bất khuất, nghị lực phi thường của người dân Quảng Trị – nơi tuyến lửa. Họ “gánh gánh... gồng gồng...” để đưa hàng hóa, thông tin, tinh thần kháng chiến từ miền Bắc vào miền Nam, bất chấp bom đạn, sự kiểm soát gắt gao của kẻ thù.

Tác giả đặc biệt ấn tượng với hình ảnh những người phụ nữ gồng mình qua sông, mang theo từng gói hàng, từng tấm áo, từng lời nhắn nhủ. Tên tác phẩm Gánh gánh... gồng gồng... cũng chính là biểu tượng cho những đôi vai bé nhỏ nhưng mang sức nặng của một dân tộc. Từng bước chân âm thầm mà vững chãi ấy là lời tuyên ngôn sống động cho khát vọng thống nhất, cho tình nghĩa đồng bào và tình yêu đất nước.

4. Giọng văn chân thực, cảm xúc và chất “người kể chuyện” độc đáo

Là một nhà quay phim, Xuân Phượng ghi chép lại mọi thứ bằng “ống kính” tinh tế và trung thực. Câu văn không hoa mỹ, không khoa trương, nhưng từng chi tiết đều có sức nặng bởi tính xác thực và sự trải nghiệm của chính tác giả. Giọng kể dung dị, nhiều cảm xúc khiến đoạn trích vừa như một bản tin chiến trường, vừa như một khúc tâm tình, khiến người đọc vừa thấm, vừa rung động.

Ngôn ngữ gần gũi, đời thường nhưng mang đậm tinh thần thời đại. Có lúc nhẹ nhàng, thấm thía như lời kể; có lúc dồn dập, khẩn trương như một trường đoạn phim tư liệu. Tất cả tạo nên một sắc thái riêng biệt, rất "Xuân Phượng" – một người phụ nữ làm nghệ thuật trong lửa đạn.

Kết bài

Đoạn trích “Vĩ tuyến 17” không chỉ là một ghi chép về chiến tranh, mà là một biểu tượng cho nỗi đau, cho lòng yêu nước, cho khát vọng thống nhất của cả một dân tộc. Với giọng văn chân thực, hình ảnh xúc động và góc nhìn nhân văn sâu sắc, Xuân Phượng đã khắc họa nên một thời kỳ khốc liệt nhưng anh dũng, để thế hệ sau không quên những tháng ngày cả nước “gánh gánh... gồng gồng...” vì tự do, vì hòa bình. Đó không chỉ là một áng văn, mà là một di sản tinh thần quý giá về cuộc chiến đấu trường kỳ của dân tộc Việt Nam.

Phân tích đoạn trích “Vĩ tuyến 17” (trích Gánh gánh... gồng gồng...) – Xuân Phượng, Ngữ Văn 12, Tập 2

GV. Thiên Di

TRANG VÀNG VIỆT NAM

Tìm kiếm Blog này