Thuyết trình: Nghệ thuật kể chuyện trong tác phẩm “Vợ nhặt” của Kim Lân
Mở đầu
Hôm nay, em xin được thuyết trình về nghệ thuật kể chuyện trong tác phẩm “Vợ nhặt” của Kim Lân – để thấy rõ hơn tài năng, trái tim và tầm nhìn của một nhà văn suốt đời gắn bó với làng quê và những con người nghèo khổ.
Triển khai
1. Lựa chọn ngôi kể và điểm nhìn trần thuật linh hoạt
Kim Lân đã chọn ngôi kể thứ ba (người kể chuyện giấu mình) cho tác phẩm, nhưng không đơn thuần là lời kể khách quan, mà điểm nhìn trần thuật thường xuyên gắn bó mật thiết với nhân vật Tràng – người chồng nghèo “nhặt” được vợ giữa nạn đói. Nhờ điểm nhìn này, người đọc không chỉ dõi theo diễn biến của câu chuyện, mà còn cảm nhận rõ tâm lý, cảm xúc, suy nghĩ sâu xa của nhân vật Tràng, từ lúc bất ngờ có vợ đến khi hồi sinh niềm tin vào cuộc sống.
Ví dụ, khi Tràng dắt người vợ lạ mặt về, qua điểm nhìn gắn với Tràng, người đọc cảm nhận rõ nỗi ngượng ngùng, lúng túng và cả một chút hãnh diện, hy vọng mơ hồ. Chính sự linh hoạt trong điểm nhìn giúp nhân vật không trở nên khô cứng, mà sống động, đầy tính người.
👉 => Nghệ thuật kể chuyện từ ngôi thứ ba với điểm nhìn gắn bó nhân vật đã giúp tác giả vừa bao quát hiện thực, vừa đi sâu vào đời sống nội tâm, khiến câu chuyện giàu tính nhân văn và chân thật.
2. Cách mở truyện độc đáo – “đi ngược quy luật”
Thông thường, các truyện ngắn sẽ mở đầu bằng việc giới thiệu nhân vật, bối cảnh, tình huống. Nhưng với Vợ nhặt, Kim Lân bắt đầu câu chuyện từ tình huống “đã rồi”: Tràng dắt vợ về làng. Tình huống này gây bất ngờ, tò mò, tạo ra sự hẫng và hấp dẫn cho người đọc.
Giữa khung cảnh “xóm ngụ cư xám xịt, đói khát, xác người nằm ngổn ngang”, việc Tràng – một người xấu xí, nghèo khổ, sống lay lắt – lại dắt một người phụ nữ lạ về làm vợ, quả là điều không tưởng. Cách mở truyện như vậy không chỉ tạo cao trào ngay từ đầu, mà còn thể hiện một nghệ thuật kể chuyện đậm chất điện ảnh – bắt đầu bằng hình ảnh chuyển động, giàu kịch tính.
👉 => Cách kể chuyện phi tuyến tính này giúp truyện tránh dài dòng, vào thẳng mạch chính, đồng thời khơi dậy nhiều tầng ý nghĩa: giữa chết chóc vẫn le lói hy vọng sống.
3. Khai thác chiều sâu tâm lý nhân vật qua diễn biến ngôn ngữ
Không chỉ giỏi tạo tình huống, Kim Lân còn đặc biệt thành công trong việc kể chuyện qua ngôn ngữ nội tâm nhân vật. Truyện có rất ít đối thoại dài, nhưng lại có những đoạn văn miêu tả tâm trạng sâu sắc, giàu cảm xúc, giúp người đọc thấu hiểu tận cùng nhân vật.
Như khi Tràng nhìn người vợ nhặt ăn một cách “trệu trạo” và nghĩ đến số phận “vợ con nheo nhóc”, trong lòng hắn “thấy thương, thấy gắn bó” – đó là bước chuyển tâm lý cực kỳ quan trọng. Kim Lân không cần mô tả quá nhiều, nhưng mỗi câu chữ đều gợi được sự chuyển biến từ bản năng sang trách nhiệm, từ ngẫu hứng sang gắn bó.
Tương tự, tâm trạng bà cụ Tứ – mẹ Tràng – cũng được khắc họa sâu sắc qua lối kể từ bên trong. Bà cụ không phản đối con lấy vợ, mà chỉ “lặng đi”, rồi sau đó nói bằng giọng “nghèn nghẹn”, “mừng ra mặt mà lo âu đan xen”. Cách kể nhẹ nhàng nhưng dồn nén này chính là nghệ thuật kể chuyện thấm đẫm chất nhân văn của Kim Lân.
👉 => Không lên gân, không gào thét, Kim Lân kể chuyện bằng trái tim – và điều đó khiến nhân vật trở nên gần gũi, chân thật như những người sống ngay giữa đời.
4. Kết thúc mở – ngôn ngữ gợi hình, gợi cảm
Truyện kết thúc bằng hình ảnh Tràng “lúi húi dọn dẹp nhà cửa” và hình ảnh “đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới” trong suy nghĩ. Đây là đoạn kết được kể bằng ngôn ngữ ẩn dụ và giàu biểu tượng, thể hiện niềm tin vào sự đổi thay, vào tương lai sáng hơn sau nạn đói.
Kim Lân không kết truyện bằng bi kịch. Ông chọn cách kết mở, nhưng ẩn chứa sự thức tỉnh mạnh mẽ của nhân vật – từ một người sống bản năng, Tràng đã có ý thức vun vén, hy vọng, hướng tới sự sống.
👉 => Cách kể chuyện kết thúc không khép lại số phận, mà mở ra chiều suy tưởng cho người đọc – đó là cách kể chuyện hiện đại, giàu chất thơ, nhưng vẫn rất gần với đời.
Kết luận
Tác phẩm Vợ nhặt, nhờ nghệ thuật kể chuyện tinh tế như vậy, không chỉ làm giàu cho văn học hiện đại Việt Nam, mà còn khiến người đọc hôm nay xúc động và suy ngẫm mãi không thôi.
Em xin chân thành cảm ơn cô và các bạn đã lắng nghe.
Soạn bài: Mẫu Đơn
Nhận xét
Đăng nhận xét