.jpg)
Phân tích nhân vật Chí Phèo – Bi kịch và khát vọng làm người trong xã hội cũ
Mở bài
Trong dòng văn học hiện thực phê phán giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám 1945, Nam Cao là một trong những nhà văn tiêu biểu, với tư tưởng nhân đạo sâu sắc và nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo. Nếu Ngô Tất Tố xót thương chị Dậu, Nguyễn Công Hoan vạch trần xã hội bằng giọng châm biếm, thì Nam Cao đau đáu về số phận con người qua những bi kịch thầm lặng nhưng đầy day dứt. Trong số các nhân vật do ông xây dựng, Chí Phèo là hình tượng gây ám ảnh nhất. Không chỉ là một “con quỷ dữ” của làng Vũ Đại, Chí Phèo còn là đại diện tiêu biểu cho người nông dân bị tha hóa, bị xã hội cướp đi quyền làm người. Nhân vật này không chỉ khắc họa số phận bi thảm của một kiếp người nhỏ bé mà còn là tiếng kêu nhân văn sâu sắc về quyền được sống, được yêu thương và được làm người trong một xã hội tàn bạo.
Thân bài
1. Xuất thân và ước mơ giản dị của Chí Phèo
Chí Phèo không có một lai lịch rõ ràng. Ngay từ lúc chào đời, hắn đã là đứa bé bị bỏ rơi trong chiếc lò gạch cũ ngoài làng. Hắn được dân làng nuôi lớn bằng tình thương manh mún, lang bạt từ nhà này sang nhà khác. Sau đó, hắn làm canh điền cho nhà Bá Kiến – sống hiền lành, chất phác, khỏe mạnh, không làm điều gì xấu.
Ước mơ của Chí rất nhỏ bé, giản dị mà nhân văn: "Có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải, bỏ một con lợn nuôi để làm vốn mà nuôi con…". Đó là khát vọng chính đáng của một người lao động lương thiện, muốn sống yên ổn bằng bàn tay và sức lực của mình.
👉 => Nam Cao đã xây dựng nhân vật Chí Phèo từ một nền tảng rất người, rất gần gũi với bao người nông dân nghèo thời bấy giờ.
2. Bi kịch tha hóa – từ người lương thiện thành “con quỷ dữ”
Bi kịch lớn nhất của Chí bắt đầu từ việc hắn bị Bá Kiến – tên cường hào thâm hiểm trong làng – ghen tuông và đẩy vào tù một cách bất công. Chí đi tù không phải vì phạm tội, mà vì hắn nghèo, yếu thế, không có tiếng nói trong xã hội. Nhà tù – nơi lẽ ra dùng để cải tạo con người – lại là cái lò luyện tội ác, đẩy Chí từ lương thiện sang lưu manh.
Sau 7, 8 năm trở về, Chí Phèo hoàn toàn thay đổi. Hắn bước đi trong dáng vẻ gồ ghề, mặt mũi dữ tợn, thân thể chằng chịt những vết rạch mặt, say rượu từ sáng đến tối. Hắn trở thành nỗi ám ảnh, khiếp sợ của cả làng Vũ Đại – một “con quỷ dữ” thật sự. Hắn không chỉ mất đi hình dạng của một người lao động mà còn bị cả cộng đồng gạt ra ngoài xã hội loài người.
👉 => Chí Phèo không phải sinh ra đã ác, mà xã hội tàn bạo đã biến một con người thành “con vật lạ”. Đây là hình tượng điển hình cho người nông dân bị bần cùng hóa, lưu manh hóa.
3. Bi kịch bị từ chối quyền làm người
Điều đau đớn nhất không phải là Chí Phèo uống rượu, chửi bới, đâm chém, mà là hắn không được coi là người. Cả làng Vũ Đại không ai gọi tên hắn, không ai tiếp xúc với hắn như với một người bình thường. Hắn bị ruồng bỏ, khinh ghét, coi như bệnh dịch.
Trong cơn say, Chí thường chửi, nhưng “hắn chửi đứa nào đẻ ra hắn”, “hắn chửi cả làng Vũ Đại”, “hắn chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn”… Đó là những tiếng chửi khát khao được đáp lại, là biểu hiện của sự cô đơn tuyệt đối, của một con người đang gào thét vì không ai còn coi hắn là đồng loại.
👉 => Bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của Chí không chỉ là nỗi đau cá nhân mà còn là tiếng kêu oan khuất cho cả một tầng lớp bị đẩy ra bên lề xã hội.
4. Ánh sáng nhân văn: Tình yêu với Thị Nở và khát vọng hoàn lương
Trong tận cùng của sự tha hóa, Chí Phèo gặp Thị Nở – người đàn bà xấu xí, dở hơi mà cả làng ghê tởm. Sau một đêm ở bên nhau, Thị nấu cho hắn bát cháo hành. Chí lần đầu tiên được chăm sóc, được một người quan tâm thật lòng. Hắn tỉnh dậy trong trạng thái hoàn toàn khác: không say, không chửi, không rạch mặt – mà suy nghĩ, cảm động, khát sống.
Bát cháo hành là chi tiết nhỏ nhưng đầy chất nhân văn. Đó là biểu tượng cho tình người, cho khả năng thức tỉnh nhân tính trong kẻ tưởng như đã mất hết con đường trở về. Chí bắt đầu nghĩ về quá khứ, mong muốn sống một cuộc đời bình thường, mơ ước được cùng Thị Nở chung sống, làm ăn.
👉 => Dù bị đẩy xuống tận cùng đáy xã hội, Chí vẫn chưa đánh mất khả năng cảm nhận yêu thương. Tâm hồn hắn chỉ cần một chút tình người để bừng tỉnh.
5. Cái chết của Chí Phèo – kết thúc bi kịch và phản kháng xã hội
Tưởng chừng đã có cơ hội hoàn lương, nhưng Thị Nở lại nghe lời bà cô mà từ chối Chí. Khi Thị đến trả lại tình cảm, mang theo ánh mắt lạnh lùng, khinh rẻ, Chí như sụp đổ. Hắn không chửi, không say, mà đau đớn đến tận cùng. Hắn nhận ra sự thật phũ phàng: “Không ai cho tao lương thiện nữa!”
Hắn đi giết Bá Kiến – kẻ đầu tiên đã đẩy cuộc đời hắn vào vòng tăm tối – rồi tự kết liễu. Cái chết của Chí Phèo là kết thúc của một bi kịch không lối thoát, đồng thời là hành động phản kháng cuối cùng của một con người bị tước đoạt tất cả. Đó cũng là cách để Nam Cao kết thúc câu chuyện bằng một dấu chấm hỏi lớn về nhân quyền, về lòng bao dung trong xã hội.
Kết bài
Chí Phèo là một trong những nhân vật văn học đặc sắc nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. Qua nhân vật này, Nam Cao không chỉ dựng nên chân dung một người nông dân bị xã hội tha hóa, mà còn phơi bày bộ mặt đen tối của chế độ phong kiến thực dân, với nhà tù, cường hào, định kiến đã giết chết nhân tính con người. Nhưng đồng thời, ông cũng gửi gắm niềm tin mãnh liệt vào bản chất lương thiện, vào khả năng hồi sinh của con người khi được yêu thương. Nhân vật Chí Phèo, vì thế, không chỉ là nạn nhân bi kịch mà còn là tiếng gọi khẩn thiết của nhà văn về quyền được sống như một con người – trọn vẹn và tử tế.
Tác Phẩm Chí Phèo của Nam Cao, Ngữ Văn Lớp 11, tập 1
Soạn bài: Mẫu Đơn
Nhận xét
Đăng nhận xét