TẾT TRUNG THU – NGUỒN GỐC VÀ Ý NGHĨA MỘT LỄ HỘI TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM
Trong kho tàng lễ hội văn hóa dân gian của người Việt, Tết Trung Thu luôn chiếm một vị trí đặc biệt – không chỉ bởi vẻ đẹp lung linh của đèn lồng, sắc màu rực rỡ của múa lân, vị ngọt thơm của bánh nướng, bánh dẻo, mà còn bởi ý nghĩa sâu sắc về gia đình, tình thân, sự đoàn tụ và lòng biết ơn. Tết Trung Thu từ lâu đã không chỉ là ngày vui của trẻ em mà còn là dịp để mọi người quay về bên nhau, cùng ngắm trăng, nhắc chuyện xưa và vun đắp tình thân. Để hiểu trọn vẹn hơn về lễ hội này, ta cần trở về với cội nguồn của nó – nơi khởi sinh những giá trị truyền thống bền vững theo năm tháng.
Nguồn gốc Tết Trung Thu – huyền thoại và lịch sử
Tết Trung Thu, còn gọi là Tết Trông Trăng hay Tết Đoàn Viên, diễn ra vào ngày rằm tháng Tám âm lịch, khi tiết trời sang thu, trời cao và trong, gió mát dịu dàng, và trăng tròn sáng nhất trong năm.
1. Theo truyền thuyết phương Đông
Ở nhiều nước châu Á, trong đó có Trung Quốc và Việt Nam, Trung Thu gắn liền với các truyền thuyết cổ:
-
Truyện Hằng Nga – Hậu Nghệ: kể rằng Hằng Nga uống viên thuốc trường sinh bất tử rồi bay lên mặt trăng, để lại Hậu Nghệ cô đơn dưới hạ giới. Vào mỗi rằm tháng Tám, Hậu Nghệ bày mâm cỗ dưới ánh trăng để tưởng nhớ vợ mình. Từ đó, tục cúng trăng và ngắm trăng trong đêm Trung Thu ra đời.
-
Truyện Chú Cuội và cây đa: Theo dân gian Việt Nam, có chàng Cuội vì giữ cây thuốc quý mà bị kéo bay lên trời, ngồi mãi dưới gốc đa trên cung trăng. Vào mỗi đêm rằm tháng Tám, trăng sáng tỏ, người ta lại nhìn thấy hình bóng của chú Cuội ngồi bên gốc đa vọng về nhân gian.
Những câu chuyện ấy dẫu chỉ là huyền thoại, nhưng lại gắn bó mật thiết với tâm hồn người Việt từ thuở thơ ấu, trở thành chất keo kết dính giữa quá khứ và hiện tại, giữa mơ mộng và hiện thực.
2. Dưới góc nhìn lịch sử và văn hóa
Lịch sử ghi nhận rằng Tết Trung Thu xuất hiện từ đời nhà Đường (Trung Quốc) và dần lan sang các nước lân cận, trong đó có Việt Nam. Nhưng khi du nhập vào nước ta, Trung Thu không hề mất đi tính bản địa, mà được người Việt chắt lọc, giữ lại những nét đẹp phù hợp với tâm hồn, văn hóa và nếp sống Việt Nam.
Từ thời Lý – Trần, các triều đình phong kiến Việt Nam đã biết tổ chức lễ hội Trung Thu long trọng trong cung cấm với nghi lễ cúng trăng, làm bánh, chơi hoa đăng và thưởng nguyệt. Lễ hội sau đó lan tỏa ra dân gian, trở thành một ngày hội lớn của cả nước, đặc biệt dành cho thiếu nhi.
Ý nghĩa của Tết Trung Thu – lễ hội của trăng, của trẻ thơ và của tình thân
Trải qua bao thế hệ, Tết Trung Thu vẫn giữ nguyên ý nghĩa thiêng liêng và nhân văn, là một dịp lễ gói trọn trong đó nhiều tầng lớp giá trị văn hóa – từ tín ngưỡng, tâm linh đến đạo lý gia đình, cộng đồng.
1. Tết của ánh trăng tròn – biểu tượng của viên mãn và trọn vẹn
Trăng rằm tháng Tám được xem là vầng trăng đẹp nhất trong năm – tròn đầy, sáng trong, tượng trưng cho sự đủ đầy, viên mãn. Trong văn hóa Á Đông, trăng tròn là biểu tượng cho sự sum họp, yên ấm, cho gia đình đoàn viên, cho những mối quan hệ trọn vẹn, bền vững.
Vì thế, đêm Trung Thu không chỉ là dịp ngắm trăng, mà là lúc mọi người hướng về nhau, gắn kết với nhau, cùng sẻ chia và yêu thương.
2. Tết của thiếu nhi – ngày hội lung linh tuổi thơ
Trung Thu được xem là Tết của trẻ em – ngày các em nhỏ được phá cỗ, rước đèn, nghe kể chuyện cổ tích, xem múa lân và nhận quà. Bởi thế, Trung Thu không chỉ là niềm vui ngắn ngủi, mà còn là một ký ức ấm áp theo suốt hành trình khôn lớn của mỗi người.
Các hoạt động như làm đèn lồng, làm bánh trung thu, múa lân, diễn văn nghệ… còn giúp trẻ hiểu hơn về văn hóa truyền thống, về giá trị của sự sẻ chia, sáng tạo và tình thân.
3. Tết của sự đoàn viên – tình thân gắn bó
Trung Thu còn có tên gọi khác là Tết Đoàn Viên, bởi đó là dịp để gia đình sum vầy, dù bận rộn, xa cách mấy cũng cố thu xếp để trở về bên nhau. Mâm cỗ Trung Thu không cần quá sang trọng, chỉ cần có người thân quây quần, có tiếng nói cười, có ánh mắt trìu mến và lòng yêu thương.
Không gian Trung Thu như xóa nhòa khoảng cách thế hệ: ông bà kể chuyện, bố mẹ chuẩn bị cỗ, con cháu rước đèn… Một vòng tròn của kết nối – như chính vầng trăng tròn vằng vặc trên cao.
Giữ gìn và phát huy Tết Trung Thu trong đời sống hiện đại
Ngày nay, giữa nhịp sống hiện đại hối hả và công nghệ lấn át đời sống tinh thần, Tết Trung Thu vẫn là dịp quý báu để con người chậm lại, hướng nội và nhớ về cội nguồn. Việc giữ gìn lễ hội này không chỉ là bảo tồn một giá trị văn hóa, mà còn là giữ gìn tình người, tình thân, đạo hiếu và bản sắc dân tộc.
Nhiều địa phương hiện nay đã khôi phục lại các phong tục đẹp như:
-
Tổ chức lễ hội rước đèn Trung Thu cho thiếu nhi
-
Thi làm đèn ông sao, đèn kéo quân, đèn lồng cá chép
-
Thi nấu bánh nướng – bánh dẻo thủ công
-
Múa lân, múa rồng, hát dân ca vào đêm hội
Đó không chỉ là niềm vui mà còn là cách gieo mầm văn hóa vào tâm hồn thế hệ trẻ, để mỗi mùa trăng về, ta không chỉ thấy ánh sáng ngoài kia, mà còn thấy ánh sáng trong lòng mình – sáng bởi yêu thương, bởi nhớ thương và bởi sự sum họp.
Lời Kết
Tết Trung Thu là ánh trăng của truyền thống, là hồn quê, là tiếng vọng của những điều thân thương nhất trong ký ức dân tộc. Dù thời gian có trôi qua bao lâu, dù xã hội có đổi thay thế nào, thì vầng trăng tháng Tám vẫn tròn, vẫn sáng, vẫn nhắc chúng ta nhớ về gia đình, về tuổi thơ, về gốc gác của mình.
Hãy gìn giữ Tết Trung Thu như giữ một kho báu của tâm hồn Việt, để mỗi năm đến rằm tháng Tám, trăng lại sáng trong lòng người – sáng vì những yêu thương được nối liền, và vì những con người lại tìm về bên nhau, trong một mùa Đoàn Viên – Trung Thu.
Nhận xét
Đăng nhận xét